ΑΝΟΙΓΕΙ ΞΑΝΑ Ο ΦΑΚΕΛΟΣ "ΜΕΓΑΛΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ" ΜΕΣΩ ΤΗΣ Η.Τ.Κ. & ΜΕ ΕΞΑΓΟΡΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΔΟΜΗΣΗΣ
Τελειωμό δεν έχει το σίριαλ των αυθαιρέτων. Κάθε χρόνος και ένας νέος κύκλος επεισοδίων. Δεν υπάρχει κυβέρνηση την τελευταία δεκαετία που να μην προώθησε έναν δικό της νόμο «τακτοποίησης», πάρα τις... κόκκινες γραμμές που δήλωναν ότι θα τραβήξουν όλοι ανεξαιρέτως οι υπουργοί Περιβάλλοντος, κάθε φορά, αμέσως μετά την ανακοίνωση νέων ρυθμίσεων.
Κι αυτό διότι στο πολιτικό ζύγι το κόστος των κατεδαφίσεων είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο της διατήρησης. Αυτή τη φορά, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) ετοιμάζει νομοθετική πρόταση για αυθαίρετα της «Κατηγορίας 5», δηλαδή κτίρια τα οποία είτε στερούνται κάθε νομιμότητας, καθώς έχουν χτιστεί δίχως οικοδομική άδεια, είτε έχουν υπερβάσεις άνω του 40% των πολεοδομικών μεγεθών κάλυψης και δόμησης και άνω του 20% του επιτρεπόμενου ύψους.
Κυβερνητικά στελέχη που παρακολουθούν στενά τις εργασίες της ειδικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που έχει συσταθεί στο ΥΠΕΝ από τον υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Νίκο Ταγαρά αναφέρουν στο «Βήμα» ότι το «ξέπλυμα» για τις μεγάλες πολεοδομικές αμαρτίες θα γίνει μέσω της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου. Ως... κολυμβήθρα του Σιλωάμ σχεδιάζεται να λειτουργήσει και πάλι ο «μηχανισμός» εξαγοράς Συντελεστή Μεταφοράς Δόμησης μέσω της Τράπεζας Γης. Οι σχετικές ρυθμίσεις αναμένεται να είναι έτοιμες στις αρχές του καλοκαιριού.
Πάντως, το μέγεθος του προβλήματος δεν είναι αποτυπωμένο, με δεδομένο ότι παραμένει άγνωστος ο αριθμός των μεγάλων αυθαιρέτων τα οποία, μετά από τρεις νόμους τακτοποίησης που διήρκεσαν μια δεκαετία, ακόμη δεν έχουν τακτοποιηθεί. Το μόνο σίγουρο είναι ότι από το σύνολο των 2.100.000 αυθαίρετων που έχουν δηλωθεί στην πλατφόρμα του ΤΕΕ προς νομιμοποίηση πάνω από 560.000 ανήκουν στην «Κατηγορία 5».
Πώς δημιουργήθηκε το πρόβλημα
Οι διαδικασίες νομιμοποίησής τους σταμάτησαν τον περασμένο Οκτώβριο, όταν ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος Κωστής Χατζηδάκης έδωσε παράταση τακτοποίησης, μέσω της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου, για τις υπόλοιπες κατηγορίες αυθαιρέτων (1 έως 4), αλλά όχι για τις μεγάλες πολεοδομικές παραβάσεις. Ωστόσο, λόγω των έντονων αντιδράσεων, μηχανικών και πολιτών, επανήλθε δύο μήνες αργότερα, με νέες ρυθμίσεις και κτίρια της «Κατηγορίας 5» μετακινήθηκαν στην «Κατηγορία 4» προκειμένου να μπορούν να δηλωθούν, να μεταβιβαστούν, να αξιοποιηθούν και, κυρίως, να μην κατεδαφιστούν. Παράλληλα, προωθήθηκαν και «φωτογραφικές» ρυθμίσεις για κτίρια που διαχειρίζονται οι τράπεζες, εκμισθώνονται με σύμβαση leasing, μεταβιβάζονται στην ΕΤΑΔ κ.λπ. Οι εξαιρέσεις αυτές ωστόσο δημιούργησαν μια σειρά από παράδοξες ανισότητες. Ετσι:
- Μεγάλα αυθαίρετα που εντάσσονται στο χαρτοφυλάκιο των τραπεζών μπορούν να νομιμοποιηθούν έως τα τέλη του 2025. Μάλιστα, οι τράπεζες είτε δίνουν είτε παίρνουν ένα ακίνητο από πλειστηριασμό, δεν υποχρεούνται να έχουν δηλώσει και τακτοποιήσει τις αυθαιρεσίες εκ των προτέρων, όπως ισχύει για τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες.
- Σήμερα οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων «Κατηγορίας 5» δεν μπορούν να τα τακτοποιήσουν. Μπορούν όμως να το κάνουν όσοι τους κληρονομήσουν.
- Μεγάλα αυθαίρετα συνεχίζουν να δηλώνονται σε περιοχές που έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η ρύθμιση όμως είναι οριζόντια για τις δημοτικές ενότητες και έτσι μπορούν να γλιτώσουν την κατεδάφιση όχι μόνο τα αυθαίρετα που έχουν πληγεί από την καταστροφή, αλλά και όσα σώθηκαν.
Επιχείρηση διάσωσης αυθαιρέτων
Για όσα κτίρια παραμένουν στην «Κατηγορία 5» το ΥΠΕΝ, σύμφωνα με πληροφορίες, θα ενεργοποιήσει εκ νέου τις διαδικασίες νομιμοποίησης μέσω της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου. Ως προϋπόθεση θα τεθεί η υποχρέωση υποβολής, μαζί με τη δήλωση υπαγωγής, πορίσματος ελέγχου από ελεγκτή δόμησης. Σήμερα ο νόμος ορίζει ότι πρέπει να ελέγχεται μόνο το 5% των δηλώσεων, αν και οι διαδικασίες δεν έχουν ακόμη ενεργοποιηθεί.
Επίσης, θα επανέλθει η δυνατότητα, μέσω της Τράπεζας Γης, να μπορούν οι ιδιοκτήτες μεγάλων αυθαιρέτων να εξαγοράζουν τίτλους Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης (ΜΣΔ) για να τα νομιμοποιήσουν οριστικά. Μάλιστα, με το άνοιγμα των... γκισέ της τράπεζας θα πάρουν ανάσα και οι ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων της «Κατηγορίας 5», οι οποίοι είχαν προλάβει να ξεκινήσουν διαδικασίες τακτοποίησης πριν λήξει η προθεσμία, εξαιρώντας τα για 30 χρόνια από την κατεδάφιση, αλλά έχασαν το δικαίωμα να τα νομιμοποιήσουν οριστικά διότι η σχετική πρόβλεψη αφαιρέθηκε από τον νόμο 4749/20.
Ωστόσο, και μετά τις νέες ρυθμίσεις που θα έρθουν, η οριστική νομιμοποίηση των μεγάλων αυθαιρέτων θα αργήσει καθώς η ΜΣΔ, βάσει των επιταγών του Συμβουλίου της Επικρατείας, θα γίνει σε προκαθορισμένες περιοχές, τις λεγόμενες Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή (ΖΥΣ). Και για τον ορισμό τους ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς, αφού οι σχετικές μελέτες αναμένεται να προκηρυχθούν έως το τέλος του έτους, απαιτούνται περί τα 2,5 χρόνια για τη σύνταξή τους, θα ακολουθήσει η σύνταξη σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος και ο έλεγχος από το ΣτΕ πριν από την υπογραφή του.
Το περιβαλλοντικό ισοζύγιο
Σε κάθε περίπτωση η νομοπαρασκευαστική ομάδα του ΥΠΕΝ σκοπεύει να ενισχύσει το περιβαλλοντικό ισοζύγιο ώστε οι νέες ρυθμίσεις να είναι συνταγματικά στέρεες. Ετσι, μέρος του ποσού που θα συγκεντρώνεται στο Πράσινο Ταμείο από τις νομιμοποιήσεις θα κατευθύνεται στη δημιουργία χώρων πρασίνου τοπικά στις περιοχές όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός αυθαιρέτων. Μάλιστα, στις προτάσεις που επεξεργάζεται το ΥΠΕΝ περιλαμβάνεται και η αύξηση των προστίμων τακτοποίησης για τα μεγάλα αυθαίρετα.
Χιλιάδες τα παράνομα δημόσια κτίσματα
Αν και φαίνεται παράδοξο, χιλιάδες ακίνητα του Δημοσίου, του ευρύτερου δημόσιου τομέα και δημοτικά κτίρια δεν είναι «καθαρά». Τα τελευταία χρόνια ωστόσο αρκετοί δήμοι, σε αντίθεση με το Δημόσιο, κινητοποιήθηκαν και προχώρησαν σε νομιμοποιήσεις. Οπως αναφέρει ο αντιδήμαρχος Πολεοδομίας Ηρακλείου Κρήτης, κ. Γιώργος Καραντινός, πριν από τη λήξη της προθεσμίας τακτοποίησαν σχολεία και δημοτικά κτίρια «Κατηγορίας 5», συνολικά 150.000 τ.μ., και απομένουν μόνο ορισμένα αυθαίρετα παλαιών κοινοτήτων, όπως της Αλικαρνασσού και εξ αδιαιρέτου ακίνητα στα οποία κατέχει μερίδιο ο δήμος από δωρεές.
Αντιστοίχως, στην Τρίπολη, σύμφωνα με τον δήμαρχο κ. Κώστα Τζιούμη, έχουν νομιμοποιηθεί όλα τα μεγάλα αυθαίρετα, όπως και στα Τρίκαλα όπου, όπως αναφέρει ο δήμαρχος κ. Δημήτρης Παπαστεργίου, έχουν τακτοποιηθεί 70 αυθαίρετα σχολεία. Ομως, μικρότεροι δήμοι δεν τα κατάφεραν, όπως της Βόλβης, που έχει 15 αυθαίρετα δημοτικά κτίρια, ή της Ασπροβάλτας, όπου παράνομο είναι το ίδιο το δημαρχείο. Στα αυθαίρετα δημόσια κτίρια τα οποία είχαν χτιστεί ως δημόσια έργα ή ως έργα εθνικής άμυνας, δίχως μελέτες και οικοδομικές άδειες, όπως αναφέρουν πηγές του ΤΕΕ, περιλαμβάνονται νοσοκομεία ακόμη και στο κέντρο της πρωτεύουσας, δικαστήρια, φυλακές, αθλητικές εγκαταστάσεις κ.λπ. Τα παράνομα δημόσια κτίσματα «αποβάλλονται» από προγράμματα (π.χ. εξοικονόμησης ενέργειας ή αναβάθμισης) του ΕΣΠΑ ή του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ υπάρχει δυσκαμψία και στην αξιοποίησή τους.